Proverbiers

Thesaurus Proverbiorum Medii Aevi – Lexikon der Sprichwörter des romanisch-germanischen Mittelalters, begründet von Samuel Singer, hrsg. v. Kuratorium Singer der Schweizerischen Akademie der Geistes- und Sozialwissenschaften, 1995-2002, Berlin / New York, Walter de Gruyter, 13 vol. + Quellenverzeichnis [sigle  TPMA]).

 – Proverbiers arabes et andalous

ABÛ `UBAYD AL-BAKRÎ (XIe siècle), 1971, fasl al-maqâl fî sharh kitâb alamthâl, Beirut, mu’assat ar-risâla.

ABÛ HILÂL AL-‘ASKARÎ, 1988, Jamharat al-amthâl, Beyrouth, Dâr al-jîl.

AL-MAYDÂNÎ, Majma‘al-amthâl, 1977, Le Caire, Matba‘at al-Halabî,  vol. III

ATHTHA`ÂLIBÎ Abû Mansûr, 1992, al-Mubhij, Tanta, Dâr attibâ`a litturâth.

AZ-ZZAJJÂLÎ Abû yahya, XIIIe siècle, Kitâb rayy al-Uwâm wa-mar`â assuwâm fî nukat alkhawâss wa-l-`awâmm, Manuscrits de la Bibliothèque Générale de Rabat et de la Bibliothèque Royale de Rabat.

BALEGH Hedi , 1993, Proverbes Tunisiens, Tunis, Imprimerie de la Presse.

BALEGH Hedi, 1997, Proverbes Tunisiens, Tunis, Imprimerie de la Presse.

BALEGH Hedi, 1998, Proverbes Tunisiens, Tunis, Imprimerie de la Presse.

BARBIER DE MEYNARD Charles, PAVET DE CORTEILLE Abel, 1873, Maçoudi, Les prairies d’or. Texte et traduction, Paris, Impr. Impériale.

BELHAJ ISSA Kamel, 1986, Proverbs in Tunisia, Tunis, Bouslema for printing, publishing and distribution.

BEN CHENEB Mohamed, 1905, 1906, Proverbes arabes de l’Algérie et du Maghreb, Paris, Leroux.

BENCHENEB S., 1980, « Un proverbe andalou transcrit en caractères latins au début du XIVe siècle », Revue du monde musulman et de la Méditerranée, nº 29, p. 131-136.

BENCHENEB, S., 1980, « Un proverbe andalou transcrit en caractères latins au début du XIVe siècle », Revue du monde musulman et de la Méditerranée, nº 29, p. 131-136.

BENCHERIFA M., 1971, Amthâl al`awâmm fî l’Andalus li Abî Yahyà Azzajjâlî alqurtubî (617‑694/1220‑1294), alqism aththânî, Fez, Publications du Ministère d´État chargé des affaires culturelles et de l´enseignement originelGARCÍA GÓMEZ Emilio, 1970, « Hacia un “refranero” arábigoandaluz. II: El refranero de Ibn ‘Āsim », in Al-Andalus 35 (241-314, 3).

BENCHERIFA M., 1975, Amthâl al`awâmm fî l’Andalus li Abî Yahyà Azzajjâlî alqurtubî (617‑694/1220‑1294), alqism al´awwa, Fez, Publications du Ministère d´État chargé des affaires culturelles et de l´enseignement originel.

BENCHERIFA Muhamad 2006, Tarīhu l’am~āli wal’azgāli fi lmagribi wal’ andalus, (Histoire des proverbes et des zajals au Maroc et Al-Andalus), Rabat, Ministère de la Culture

BLACHÈRE Régis, 1954, « Contribution à l’étude de la littérature proverbiale des arabes à l’époque archaïque », Arabica, 1, p. 53-83.

CORRIENTE Fedérico & BOUZINEB, Hosain, 1994, Recopilación de refranes andalusíes de Alonso del Castillo, Saragosse, Universidad de Zaragoza (Área de Estudios Árabes e Islámicos 3)

FREYTAG Georg Wilhelm, 1838-1843, Arabum proverbia, Bonn, A. Marcum.

GARCÍA GÓMEZ, E., 1971, « Hacia un refranero arábigo-andaluz III. Los refranes poéticos de Ben Sharaf (texto inédito) », Al-Andalus 36, p. 255-328.

GARCÍA GÓMEZ, E., 1972a, “Los proverbios rimados de Ben Luyûn de Almería (1282-1349)”, Al-Andalus 37, p. 1-75.

GARCÍA GÓMEZ Emilio, 1972b, « Hacia un “refranero” arábigoandaluz. IV: los refranes rimados de Ben Luyūn de Almería (1282-1349) », in Al-Andalus 37 (1-75, 5).

GARCÍA GÓMEZ E., 1977, “Una prueba de que el refranero árabe fue incorporado en traducción al refranero español”, Al-Andalus XLII, p. 375-390.

IRAQI-SINACEUR Zakia, 2002, “Le proverbe et la femme”, Language et Gender in the Arab World, 9, p. 11-28.

MAYDĀNĪ (AL-) abū al-Fadl Ahmad, 1996, Majma‘al-amthāl, Beyrouth, Abū al-Fadl Ibrāhīm, dār al-Jīl.

METTMANN W., 1989, «Proverbia arabum. Eine altkatalanische Sprichwörter und Sentenzensammlung», Romanische Forschungen, 101 (2/3), 184-207.

MISKAWAYHI, 1952, al-Ḥikma al-hālida, Jāwīdān hirad, Le Caire, Librairie al-Nahḍa al-miṣrīya, (éd. par ‘A. Badawī).

NAAMAN Samadi Hana, 2010, Les Proverbes de ma mère, Proverbes du Liban, Paris,             Geuthner.

OULD MOHAMED BABA Ahmed Salem, 1999, Estudio dialectológico y lexicológico  del refranero andalusí de Abu Yahyà Azzajjâlî, Saragosse, Universidad de Zaragoza  (Área de Estudios Árabes e Islámicos 5)

OULD MOHAMED BABA Ahmed Salem, 2003, “Los proverbios y expresiones contenidas en la obra Al-bayân wa-t-tabyîn de Al-Jâhiz (776/ 869)”, Paremia, 12, p., 146-150.

OULD MOHAMED BABA Ahmed Salem, 2003, « Los proverbios y expresiones contenidas en la obra Al-bayânwa-t-tabyîn de Al-Jâhiz (776/ 869) », Paremia, 12, p. 146-150.

OULD MOHAMED BABA Ahmed Salem, 2004, “Los proverbios contenidos en Kitâb al-hayawân “Libro de los animales, o la prueba de que Al-Jâhiz (776- 869) escribió un libro de proverbios” Paremia, 13, p., 179-194.

OULD MOHAMED BABA Ahmed Salem, 2005, “Los refranes relativos a la actividad artesanal y los oficios en la colección paremiológica de Abû Yahyà Azzajjâlî alqurtubî (s. XIII)”, Paremia, 14, p., 175-180.

OULD MOHAMED BABA Ahmed Salem, 2008, Refranero y fraseología hassânî: Recopilación, explicación, estudio gramatical y glosario, Zaragoza, Instituto de Estudios Islámicos y del Oriente Próximo.

PÉREZ LÁZARO, J., 1991, Ibn Hishâm al‑Lajmi, Al‑Madjal ilà taqwīm al‑lisân wa‑ta` lîm al‑bayân, Madrid, Instituto Hispano-Árabe de Cultura.

QUATAMISH `Abd. al-Hamîd (éd.), 1971, Adurra l-fâjira fi-lamthâl assâ´ira. Le Caire, Dâr al-Ma`ârif bi-misr, t. I, p. 59-60.

RUIZ MORENO Rosa María, 1999, “La figura femenina a través del refranero árabe y refranero español”, in: id. (ed.), Literatura tradicional árabe y española, Jaén, Universidad, p. 117-161MARUGÁN GÜEMEZ, M., 1994, El refranero andalusí de Ibn `Âsim al-Garnâtî. Estudio lingüístico, transcripción, traducción y glosario, Madrid, Hiperión.

ZARZÛR Na’îm Husayn (éd.), 1987, Majma` al-´amthâl li-Abî l-Fadl Ahmad bnu Muhammad bnu Ahmad bnu Ibrâhîm annisâbûrî al-Maydânî, Beyrouth, Dâr al-kutub al`ilmiyya.

  • Ouvrages arabes de référence

AL HULUW `Abd Alfattâh Muhammad (ed.), 1983, Attamthîl wa-lmuhâdara li-’Abî Mansûr `Abd al-Malik ibn Muhammad ibn Ismâ`îl Aththa`âlibî, Le Caire, ad-Dâr al`arabiyya li-l kitâb.

CORRIENTE Federico, 1980, Gramática, métrica y texto del cancionero hispanoárabe de Aban Guzmán, Madrid, Instituto Hispano-Árabe de Cultura.

CORRIENTE Federico, 1988, El léxico árabe andalusí según P. de Alcalá (ordenado por raíces, corregido, anotado y fonémicamente interpretado). Madrid, Universidad Complutense de Madrid.

CORRIENTE Federico, 1989a, El léxico árabe andalusí según el « Vocabulista in arabico », Madrid, Universidad Complutense de Madrid.

CORRIENTE Federico, 1989b, Ibn Quzmân. Cancionero andalusí, Madrid.

CORRIENTE Federico, 1991, El léxico árabe estándar y andalusí del « Glosario de Leiden », Madrid, Universidad Complutense de Madrid.

CORRIENTE Federico, 1992, Árabe andalusí y lenguas romances, Madrid, Editorial MAPFRE.

CORRIENTE Federico, 1993, Léxico estándar y andalusí del Diwân de Ibn Quzmân, Zaragoza, Universidad de Zaragoza.

CORRIENTE Federico, 1997,  A Dictionary of Andalusi Arabic, Leiden, Brill.

OULD MOHAMED BABA, A.-S., 2001, “Léxico del refranero hassânî”, en Anaquel de estudios árabes, nº 12, p. 555-593.

KHALFALLAH Nejmeddine, 2010, « Les préludes d’une théorie du genre sapientiel chez ‘Abd al-Qāhir al-Jurjānī », in Marie-Christine BORNES-VAROL, Marie-Sol ORTOLA, Aliento, Corpus, genres, théories et méthodes : construction, d’une base de données, Nancy, Presses universitaires de Nancy, p. 169-187.

– Proverbiers catalans

CONCA María, 1994, Teoria i història dels proverbis catalans. Aplicació a un corpus paremilògic del segle XVI, Universitat de València.

CONCA María, GUIA Josep, 1996, Els primers reculls de proverbis catalans, Barcelona, Publicacions de l’Abadia de Montserrat.

CONCA María, GUIA Josep, 2003, «Verba volant, scripta manent: An Historical Panorama of Catalan Paremiology from its Origins to the Renaissance», Proverbium, 20, 71-94.

FARNÉS S., VIDAL ALCOVER J., SUNYER J., SAVALL J. L. (eds), 1992-1999, Paremiologia catalana comparada, 8 vol., Barcelona, Columna.

  • Ouvrages de références

BOFARULL M. de (ed.), 1857, «Máximas morales», Documentos literarios en antigua lengua catalana (siglos XIV-XV). Colección de documentos inéditos de los Archivos de la Corona de Aragón, Barcelona, José Eusebio Monfort – Imp. del Archivo, v. XIII, 165-183.

BOFARULL M. de (ed.), 1891, «Compendi de Proverbis àrabs», L’Avenç, segona època, III, 117-123, 138-140.

CAPMANY Maria Aurélia (ed.), 1992, Jaume Roig, Llibre de les dones, Valence, Tres i Quatre.

CARRÉ Antónia (ed.), 2006, Jaume Roig, Espill, Barcelona, Quaderns Crema.

COSTA-REUS Marie Noëlle (trad.), 2009, Jaume Roig. Miroir, le livre des femmes, Toulouse, Anacharsis.

LLABRÉS G. (ed.), 1889, Doctrina moral del mallorquí en Pax Autor del segle XV, Palma, Guasp.

METTMANN Walter, 1989, « Proverbia arabum: eine altkatalanische Sprichwörter- und Sentenzensammlung », in Romanische Forschungen 101, 184-207

MIQUEL I PLANAS Ramón (ed.), 1929-1950, Spill o llibre de consells de Jaume Roig, poema satírich del segle XV, 2 vol., Barcelona, Biblioteca Catalana.

MOREL-FATIO, A., 1883, «Mélanges de littérature catalane. Le livre de trois choses», Romania, 12, 230-242.

MORRÀS M., 1993, «Una compilación desconocida de traducciones clásicas y sentencias morales: el ms. 3190 de la Biblioteca de Cataluña», Incipit, 13, 87-104.

RIERA I SANS Jaume, 2004, “Paraules del rey Salamó. Versió fragmentària del llibre dels Proverbis, del segle xiv”, Boletín de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona, 49, p. 141-169.

SOLÀ-SOLÉ Josep M., 1977, El Llibre de doctrina del rei Jaume d’Aragó, Barcelona, Borràs.

TIÑENA Jordi (ed.), 1988, Jaume Roig, Espill, Barcelona, Laertes.

– Proverbiers castillans

BIZZARRI Hugo Óscar, 1992, “Proverbios, refranes y sentencias en las colecciones sapienciales castellanas del siglo XIII”, in Actas del X congreso de la Asociación Internacional de Hispanistas, ed. Antonio VILANOVA, Barcelona, PPU, vol. I, p. 127-132.

BIZZARRI Hugo Óscar, 1995, « Las colecciones sapienciales castellanas en el proceso de reafirmación del poder monárquico (siglos XII y XIV) », Cahiers d’études hispaniques médiévales, XX, p. 35-74.

SBARBI José María, 1891, Monografía sobre los refranes, adagios y proverbios castellanos y las obras o fragmentos que expresamente tratan de ellos en nuestra lengua, Madrid, Imprenta y Litografía de los Huérfanos

TAYLOR Barry, 1992, « Medieval Proverb Collections: The West European Tradition », Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, LV, p. 19-35.

DUTTON Brian, 1989, «Proverbs in Fifteenth-Century Cancioneros», en The Age of the Catholic

CUARTERO SANCHO María Pilar, 2004, “La paremiología en el Libro de Buen Amor”, in TORO CEBALLOS Francisco, MORROS MESTRES Bienvenido (coord.), Juan Ruiz, Arcipreste de Hita y el “Libro de Buen Amor” (Congreso Internacional del Centro para la Edición de los Clásicos Españoles), Alcalá la Real, Ayuntamiento de Alcalá la Real, p. 215-234.

ERNESTO J., 1950, Sentencias de sabiduría, Madrid, Instituto editorial Reus.

GARCÍA DE CASTRO Diego, 2006, Seniloquium,  traducción y edición crítica de Fernando Cantalapiedra Erostarbe y Juan Moreno Uclés, Valencia, Publicacions de la Universitat de València, 2006.

GARCÍA DE SANTA MARÍA Gonzalo, 1494, El Catón en latín y en romance, Zaragoza, Pablo Hurus, 1494.

GARRIDO-VALLS Josep (ed.), 2009, Jaume I. Llibre de saviesa (Llibre de doctrina), València, Tres i Quatre.

GONZÁLEZ DE AMEZÚA A. (ed.), 1923, Juan Rufo, Las seiscientos apotegmas y otros obras en verso, ed. de, Madrid, Sociedad de Bibliófilos Españoles.

GONZÁLEZ-BLANCO GARCÍA Elena, 2007, “Las traducciones romances de los Disticha Catonis”, eHumanista, 9. http://www.ehumanista.ucsb.edu/volumes/volume_09/Articles/2%20Elena%20Gonzales%20Blanco%20Garcia%20Article.pdf.

HARO Marta,  2008, “Aristóteles, los sabios judíos y Salomón en una colección de sentencias inédita, Palabras breves: dichos de sabios, Revista de Filología Española, LXXXVIII.1, p. 35-66.

HARO Marta, 1992, « Dichos e castigos de profetas y filosofos que toda verdad fablaron », Atalaya, III, p. 101-138.

RUIZ MORENO Rosa María, 1999, “La figura femenina a través del refranero árabe y refranero español”, in id. (ed.), Literatura tradicional árabe y española, Jaén, Universidad, p. 117-161.

AMADOR DE LOS RÍOS José, 1852, Obras de don Íñigo López de Mendoza, Marqués de Santillana, Madrid.

BIZZARRI, Hugo Oscar, 1995, « Las colecciones sapienciales castellanas en el proceso de reafirmación del poder monárquico (siglos XII y XIV) », Cahiers d’études hispaniques médiévales, XX, p. 35-74.

BIZZARRI Hugo O. (ed.), 1995, Iñigo López de Mendoza. Marqués de Santillana. Refranes que dicen las viejas tras el fuego, ed. H.Ó. Bizzarri, Kassel, Édition Reichemberger.

BIZZARRI Hugo Óscar, 1995, “Oralidad y escritura en el refranero medieval”, Proverbium, 12, p. 27-66

BIZZARRI Hugo Ó., 2000, Diccionario paremiológico e ideológico de la Edad Media (Castilla, siglo xiii), Buenos Aires, Seminario de Edición y Crítica Textual – Incipit.

BIZZARRI Hugo O., 2004a, «Refranes y dichos de Aristóteles de toda la filosofía moral: Manuscrito Zabálburu IV-206», Incipit, 24, p. 129-184, 25-26 (2005-2006), p. 641-671 y 265-333.

BIZZARRI Hugo O., 2004b, «El manuscrito Zabálburu de los Refranes que dizen las viejas tras el fuego», Incipit, 24, p. 75-99.

BIZZARRI Hugo O., 2004c, «El mal llamado Fragmento cazurro», Medioevo romanzo, 28 (2004), p. 114-128.

BIZZARRI Hugo O., 2004d, El refranero castellano en la Edad Media, Madrid, Ediciones del Laberinto.

COMBET Louis, 1971, Recherches sur le « refranero » castillan, Paris, Les Belles Lettres.

COMBET Louis (ed.), 2000, Gonzalo Correas, Vocabulario de refranes y frases proverbiales (1627), Madrid, Castalia.

CRONAN Urban, 1911, «Refranes que dizen las viejas tras el fuego», RH, 25, p. 134-219.

DOVAL Gregorio, 1997, Refranero temático español, Madrid, Del Prado.

GARCÍA GÓMEZ Emilio, 1977, « Una prueba de que el refranero árabe fue incorporado en traducción al español », in Al-Andalus 42, 375-390

GARCÍA GÓMEZ Emilio, 1975, « Tres notas sobre el refranero español », in Homenaje a la memoria de don Antonio Rodríguez Moñino 1910-1970, Madrid, Castalia, 239-253

GARCÍA MORENO, M., 1995, Catálogo paremiológico, introducción de Francisco Calero, Madrid, Ollero & Ramos-Biblioteca Histórica del Ayuntamiento de Madrid.

GELLA ITURRIAGA José, 1973, “Refranero del Arcipreste de Hita”, in: CRIADO DE VAL Manuel (ed.), Al Arcipreste de Hita: El libro, el autor, la tierra, la época: Actas del I Congreso Internacional sobre el Arcipreste de Hita, Barcelona, Seresa, p. 251-269.

INFANTES Víctor, 1992, Gonzalo Correas, Vocabulario de refranes y frases proverbiales, Madrid, Visor.

MAL LARA Juan de, 1568, La philosophía vulgar, primera parte que contiene mil refranes glossados, Sevilla, H. Díaz.

MARTÍNEZ KLEISER Luis, 1953, Refranero general ideológico español, Madrid, Hernando.

MARTÍNEZ KLEISER Luis, 19862, Refranero general ideológico español, Madrid, Real Academia Española.

MENÉNDEZ Y PELAYO Marcelino, 1944, Proverbios de Santillana, Madrid, Atlas.

NEBRIJA Antonio (c. 1490), Dicta philosophorum, s.l., s.i. (Salamanca, Juan de Porras).

O’KANE Eleanor S., 1959, Refranes y frases proverbiales españolas de la Edad Media, Madrid, Real Academia Española

ROUND Nicholas G., 1979, « Exemplary ethics: towards a reassessment of Santillana’s Proverbios », en Belfast Spanish and Portuguese Papers, eds. Peter S.R. RUSSELL-GEBBETT, Nicholas ROUND y A. TERRY, Belfast, The Queen University, p. 217-236.

SBARBI José María, 1874-1878, El refranero general español, Madrid, A. Gómez Fuentenebro, 10 vols. (reimpr. Madrid, Atlas, 1980).

SBARBI J. M. , 1891, Monografía sobre los refranes, adagios y proverbios castellanos y las obras o fragmentos que expresamente tratan de ellos en nuestra lengua, Madrid. Impr. y Litografía de los Huérfanos.

SBARBI José María, 1943, Gran diccionario de refranes de la lengua española, ed. Manuel J. GARCÍA, Buenos Aires, Joaquín Gil Editor.

SEVILLA MUÑOZ Julia & CANTERA ORTIZ DE URBINA Jesús (dir.), 2001, 1001 refranes españoles con su correspondencia en alemán, árabe, francés, inglés, italiano, polaco, provenzal y ruso, Madrid, Ediciones Internacionales Universitarias.

  • Postérité Judéo-espagnole

GUERON YESCHUA Flore, 2010, Le proverbier glosé de Madame Flore Gueron Yeschua – Judéo-espagnol, Bulgarie, édition critique de M.-C. Bornes Varol, Paris, Geuthner.

MINERVINI Laura y GIRÓN NEGRÓN Luis M., 2006, Las coplas de Yosef. Entre la Biblia y el Midrash en la Poesía Judeoespañola, Madrid, Gredos.

OHAYON-BENITHA Pénina, 1991, Contribution à la parémiologie judéo-espagnole : l’Exemple marocain, Aix-en-Provence : Publications de l’Université de Provence.

ALBA Amparo & SAINZ DE LA MAZA Carlos, 2009, «Amostrame Gan Eden: Pautas formales de lo sapiencial en las Biblias judeoespañolas de la Edad Media», Revista de Poética Medieval, 23, p. 41-79.

  • Postérité morisque et arabe

CORRIENTE CÓRDOBA, Federico y BOUZINEB Hossain , 1994, Recopilación de refranes andalusíes de Alonso del Castillo, Zaragoza, Universidad de Zaragoza

BEN CHENEB M., 1905, 1906, Proverbes arabes de l´Algérie et du Maghreb. Paris.

 

– Proverbiers portugais

AUGUSTO Maria Celeste, 2007, «Le rôle des animaux dans le discours de sagesse: une approche léxico-sémantique», in Le registre sapiential – le livre de sagesse ou les visages de Protée,  ed. Sylvie Freyermuth,  Bern / Berlin / Oxford / Wien, Peter Lang, p. 406-424.

AUGUSTO Maria Celeste, 2008, «O elemento zoomórfico na paremiologia: uma abordagem léxico-semântica contrastiva», in Fixed Expressions in Cross-Linguistic Perspective, ed. Maria Álvarez de la Granja,  Hamburg, Verlag Dr. Kovač, p. 193-210.

BRAGA Teófilo, 1914-1915, « Adagiário portugués (colligido de fontes escritas) », in Revista Lusitana 17 (225-274) et 18 (16-64)

 BRAZÃO J. Ruivinho, 1993, Os provérbios nos cancioneiros medievais galego-portugueses:  estudo paremiológico e recolha de texto, [Texto policopiado], Lisboa, [s.n.].

CHAVES Pedro, 1945, Rifoneiro Português, Porto, Domingos Barreira.

JÚNIOR Álvaro A. Bragança, 2005, «Os animais na boca do povo – estudo dos provérbios na Idade Média», in Anais do II Congresso de Letras da UERJ – São Gonçalo, vol. 1, Rio de Janeiro, Botelho Editora, p. 1-11.

LÓPEZ CASTRO Armando, 1995, «Gil Vicente y los Refranes», Voz y Letra, tomo VI, volumen1, p. 25-39.

MATTOSO José, 1987, O essencial sobre os provérbios medievais portugueses,  Lisboa,  INCM (Imprensa Nacional, Casa da Moeda).

POSTIGO ALDEAMIL María Josefa, 2004, Os provérbios no Pranto de Maria Parda de Gil Vicente, En ligne <URL: http://eprints.ucm.es/8287/1/eprintAIL2002.pdf.>, [30-01-2009].

RÍUS SERRA J., 1926, « Refranes del siglo XIV », Revista de Filología Española, 13, p. 364-72.

SOUSA VITERBO Francisco (Marqués de), 1902, « Materiaes para o estudo da paremiologia portuguesa », in Revista Lusitana 7, 161-166

VASCONCELLOS Carolina Michaëlis de, 1887, «Materiaes para uma Edição Crítica do Refraneiro Português», Revista Lusitana, 1, p. 69-72.

VASCONCELLOS Carolina Michaëlis de, 1986=1905, «Mil Provérbios Portugueses», Revista Lusitana, Nova Série, 7, p. 29-71.

  • Postérité européenne [à compléter]